Dogoterapia

Pracę badawczą dotyczącą terapii z użyciem zwierząt domowych zapoczątkował dr Boris Levinson, amerykański psychiatra, zajmujacy się terapią dzieci z autyzmem. Jako pierwszy pisał o wykorzystaniu psa w roli narzędzia wspomagającego pracę z młodymi pacjentami. Dr Levinson zauważył, że obecność psa ma pozytywny wpływ przy nawiązywaniu relacji z pacjentem, gdyż pozwala złagodzić występowanie u niego mechanizmów obronnych, pomaga w budowaniu przyjaznego z nim kontaktu a także inicjuje terapię. Twierdził, że kontakt ze zwierzętami zapewnia i pomaga zaspokajać ludzkie instynktowne potrzeby dotyku, przyjemności, ciepła. W 1961 roku dr Levinson zaprezentował swoje obserwacje na zebraniu amerykańskich psychologów.

Dogoterapia jest formą terapii wspomagającej leczenie oraz rehabilitację przy udziale specjalnie wyszkolonego psa i jego przewodnika. Dogoterapia ma na celu poprawę zdrowia zarówno psychicznego jak i fizycznego. Istotą dogoterapii jest nawiązanie łączności przy pomocy bliskiego, dotykowego kontaktu między osobą chorą, niepełnosprawną a psem-terapeutą. Ta forma terapii kontaktowej pozwala na wieloprofilowe usprawnianie rozwoju: ruchowego, intelektualnego, emocjonalnego i społecznego.

Każde zajęcia dogoterapii powinny mieć określony scenariusz. Podczas zajęć dogoterapii wspierany jest rozwój fizyczny, psychiczny i poznawczy dziecka lub osoby dorosłej. Określone cele realizowane są podczas ćwiczeń ruchowych, zabaw integracyjnych (w przypadku zajęć grupowych) i działań twórczych. Obecność psa motywuje dzieci do działania i wysiłku fizycznego. Ćwiczenia ruchowe usprawniające motorykę dużą są tak opracowywane by mógł w nich uczestniczyć pies. Dzieci wykonują ćwiczenia razem z psem lub przy psie. Na zajęciach wykorzystywane są różnorodne pomoce tj. tunele, piłki, balony, poduszki, koła hula-hop i wszelakie zwierzęce akcesoria (np. miski, liny, szelki, zabawki, smakołyki). Podczas działań twórczych realizowanych na zajęciach dogoterapii skupiamy się na rozwoju i stymulacji motoryki małej poprzez różnego rodzaju prace plastyczne wykonywane na zajęciach, gdzie motywem wiodącym jest pies.

 

Przykłady ćwiczeń z zakresu dogoterapii stymulujących rozwój dziecka. 

Ćwiczenia rozwijające komunikację werbalną. Podstawę ćwiczeń rozwijających mowę stanowi prawidłowe oddychanie. Należy do nich: sprawdzanie dłonią przystawiając ją do psiego nosa jak oddycha pies. Następnie sprawdzenie u siebie czy i jak oddychamy. Naśladowanie dźwięku wydawanego podczas ziewania psa („aaaaaaaaa”), wycia psa („ouuuu, outu”), szczekania psa („hau, hau”). Ćwiczenie usprawniające język poprzez naśladowanie oblizującego się psa. Ćwiczenie dmuchania polegające na delikatnym dmuchaniu w sierść psa co daje efekt wizualny w kształcie gwiazdki bądź też gniazdka. Ważne jest prawidłowe oddychanie (wdech nosem, a wydech ustami). Rozwijanie umiejętności artykulacyjno-komunikacyjnych poprzez powtarzanie psich komend, imion psów, odpowiadanie na pytania terapeuty.

Ćwiczenia usprawniające motorykę małą. Poprzez manipulowanie przez dziecko przedmiotami używanymi w trakcie zajęć (akcesoria psa typu: smycz, szczotka, miska, gryzak, gumowe piłki itd.) odpinanie i przypinanie smyczy, zakładanie obroży, podawanie psu smakołyków i czesanie psa szczotką. Głaskanie psa całą dłonią, palcami, z włosem, pod włos, ruchami okrężnymi, drapanie, lekkie klepanie, przytulanie.

Ćwiczenia usprawniające zmysł wzroku. Rozróżnianie psów w zależności od koloru sierści, rasy, użytkowania psów przez człowieka (fotografie, rysunki, plansze), dobieranie psich akcesoriów w zależności od koloru, szukanie wraz z psem ukrytej zabawki, smakołyku.

Ćwiczenia oddziałujące na rozwój sfery umysłowej. Doskonalenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, percepcji wzrokowej, sprawności manualnej rąk, umiejętności liczenia w zakresie od 0 do 10, 100, 1000 etc., umiejętności odróżniania kolorów.

Ćwiczenia usprawniające zdolność koncentracji uwagi. Obserwacja zachowania psa jedzącego smakołyk, pijącego wodę, bawiącego się zabawkami, nasłuchiwanie bicia serca psa, oglądanie części ciała psa. Opisywanie tych czynności, zapamiętywanie sekwencji wykonanych przez psa czynności.

Ćwiczenia ruchowe. Pies czołga się, dziecko w pozycji leżącej porusza się równolegle do niego. Przechodzenie nad psem i pod psem, prowadzenie psa na smyczy i wydawanie mu stosownych komend: „siad”, „stój”, „waruj”, skoki nad psim ogonem, naśladowanie czynności, które wykonuje pies – siedzi, biega, leży na grzbiecie (plecach), wstaje, etc. Rzucanie psu zabawek, smakołyków w kierunku psa lub do miski. Przeskakiwanie nad przeszkodą, najpierw na komendę skacze pies, a potem dziecko, czesanie psa szczotką.

Ćwiczenia usprawniające orientację w schemacie własnego ciała i orientację przestrzenną. Wskazywanie części ciała psa i analogicznych części swojego ciała, odkrywanie różnic między ciałem psa a dziecka (np. zimny i mokry nos psa i ciepły i suchy nos dziecka). Prowadzenie psa na smyczy po wyznaczonym torze z jednoczesnym wskazywaniem kierunków.

Ćwiczenia usprawniające zmysł słuchu. Naśladowanie dźwięków wydawanych przez psa, określenie miejsca gdzie znajduje się pies z zakrytymi chustką oczami, na podstawie usłyszanych odgłosów- szczekania, piszczenia, wycia, tupania, drapania etc

 

Dogoterapia w terapii dziecka z zespołem Aspergera.

Przebieg zajęć prowadzonych w ramach dogoterapii powinien być dostosowany do potrzeb konkretnego dziecka. Bardzo ważne jest nawiązanie kontaktu z dzieckiem oraz oddziaływania o charakterze emocjonalno-społecznym. W zajęciach grupowych obecność psa motywuje i pomaga w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami. Ćwiczenia z psem dostosowane są do celów terapeutycznych oraz indywidualnych możliwości dziecka jak i jego potrzeb.. Zwiększenie zdolności koncentracji uwagi – np. nasłuchiwanie bicia serca psa, obserwowanie zachowania psa. Poprawa małej motoryki – np. karmienie psa łyżką, nalewnie wody z butelki. Terapia mowy – np. wydawanie komend psu, nazywanie psich akcesoriów.

 

Zajęcia Agilty w terapii dzieci z zespołem Aspergera

Agility jest to sport psów polegający na tym, że pies prowadzony przez swojego przewodnika głosowymi i ruchowymi komendami musi pokonać bezbłędnie i jak najszybciej specjalny tor przeszkód.

Pies musi zaliczyć przeszkody, być prowadzonym po przeszkodach w odpowiedniej kolejności (przewodnicy przed startem mają czas na zapoznanie się z układem toru). Należy zaliczać tzw. strefy kontaktu, np. pies wbiegając na równię pochyłą nie może od razu skoczyć na jej szczyt, ale musi zaliczyć tę strefę (choćby jedną łapą).

ParaAgility może być z powodzeniem wykorzystywane jako element terapii dzieci niepełnosprawnych. Ten rodzaj zajęć z psem szczególnie polecany jest dla dzieci z zaburzeniami motoryki dużej, koncentracji uwagi oraz dla dzieci wymagających ukierunkowanej aktywności ruchowej.