Masaże

Wprowadzenie

Każdy kto w pracy terapeutycznej styka się lub stosuje w terapii masaż, zdaje sobie sprawy jakim fenomenem jest dotyk, w tym przypadku jego usankcjonowana forma dająca możliwości profilaktyki zdrowia, usprawniania oraz leczenia. W masażu posługujemy się wieloma terminami, jest wiele określeń i samych metod. Obecnie udokumentowanych jest około 30 metod masażu bądź metod profilaktyczno-terapeutycznych, w których masaż jest jednym z elementów. Wśród różnorodnej terminologii  najczęściej występuje podział ze względu na kryteria zastosowania masażu.

Dlatego też najczęściej mówi się  o masażu: leczniczym (usprawniającym, rehabilitacyjnym), kosmetycznym (pielęgnacyjnym, modelującym), relaksacyjnym (odprężającym, uspokajającym) oraz sportowym. Wyodrębniane nurty to masaż w odnowie psychosomatycznej czyli możliwość zastosowania masażu w profilaktyce i leczeniu zmian w tkankach miękkich wywołanych stresem lub też negatywnymi stanami emocjonalnymi.

Teoria

Masaż to oddziaływanie na ustrój, za pomocą bodźca mechanicznego (ręce masażysty, przyrząd do masażu) w celu wywołania odczynów fizjologicznych w tkankach, narządach, i układach. Jest to terapia manualna wykonywana przez terapeutę, która ma na celu wpłynąć bezpośrednio lub pośrednio na przebieg spraw chorobowych. Oddziaływanie bodźcem mechanicznym na tkanki, polega na ich odkształcaniu i wpływaniu na ich strukturę, celem zadziałania nie tylko na układ ruchu tzn. na mięśnie, ścięgna, torebki stawowe, okostną, kości, lecz także zadziałanie na skórę, tkankę łączną, podskórną, zakończenia nerwowe w skórze, a pośrednio na narządy wewnętrzne. Na te ostatnie można wpłynąć bezpośrednio, wykonując ( masaż głęboki brzucha) lub pośrednio drogą odruchową przez istniejące połączenia układu nerwowego. Masaż jako element fizjoterapii stosowany jest w leczeniu wielu schorzeń i urazów. Cel oddziaływania: terapeutyczny, usprawniający, profilaktyczny, kosmetyczny, relaksacyjny, przyjemnościowy.

Masaż klasyczny jest  ręcznym zabiegiem fizykalnym, składającym się z 5 podstawowych ruchów: głaskań, rozcierań, ugniatań, ucisków, wibracji. Ruchy te powinny być wykonywane zawsze w wymienionej kolejności, czyli od najsłabszych do najmocniejszych przy czym kierunek ich wykonywania musi być zgodny z kierunkiem przepływu krwi żylnej i limfy. Wyjątkiem od tej reguły są jedynie oklepywania, których zadaniem jest pobudzenie krążenia w miejscu oklepywanym po przez zassanie krwi z miejsc położonych powyżej i poniżej obszaru oklepywanego, w związku z czym mogą one być wykonywane w obydwu kierunkach.

Głaskania – są to posuwiste ruchy, które w zależności od części ciała objętej masażem wykonuje się palcami lub całymi dłońmi, ściśle przylegającymi do masowanej powierzchni. Mają one na celu złuszczenie obumarłego naskórka rozgrzanie i otwarcie porów skórnych, dzięki czemu dochodzi do lepszego utlenowania i odżywienia tkanki skórnej oraz bezpośrednio pod nią leżącej tkanki łącznej. Głaskania rozpoczynają oraz kończą zabieg masażu klasycznego, ale w zależności od potrzeb mogą być one również wplatane pomiędzy pozostałe ruchy w trakcie zabiegu.

Rozcierania – to koliście lub spiralnie wykonywane ruchy obrotowe rąk, biegnące wzdłuż masowanego odcinka ciała. Wykonuje się je zazwyczaj opuszkami palców lub nasadą dłoni Celem rozcierań jest rozgrzanie i doprowadzenie do lepszego ukrwienia tkanki podskórnej oraz płycej położonych mięśni. Szczególnie przydatne są one w opracowaniu więzadeł i torebek stawowych. zwłaszcza w przypadku przykurczów gdzie zastosowanie głębokich rozcierań kolistych znacznie przyspiesza ich regenerację.

Ugniatania – polegają na przerabianiu tkanki mięśniowej pomiędzy kciukiem a czterema pozostałymi palcami ręki lub obu rąk naprzemiennie (ugniatania podłużne); albo na przekazywaniu fałdu mięśniowego z ręki prowadzącej do podążającej za nią (ugniatanie poprzeczne). Celem ugniatań jest usunięcie produktów przemiany materii z głębiej położonych grup mięśniowych (jak np.: kwas mlekowy), co pozwala przyspieszyć ich regenerację po wysiłku. W przypadku zaników mięśniowych i zwiotczeń stosuje się ugniatania o wyższej intensywności, co przyspiesza przyrost masy mięśniowej i pomaga powrócić mięśniom do naturalnej sprężystości.

Uciski – są ruchami podobnymi do ugniatań z tym że wykonuje się je jednocześni i mają one charakter ruchu przepychającego. Zadaniem tych ruchów jest przesunięcie produktów przemiany materii do głównych węzłów limfatycznych w celu szybszego ich wydalenia z organizmu.

Wibracje – polegają na wprowadzeniu w szybkie drgania masowanej części ciała i w zależności od jej powierzchni może być wykonywana palcami, jedną ręką lub oburącz. Ruch ten wykonany lekko, rozluźnia tkanki i wywołuje wrażenie relaksu. Mocne wibracje mają natomiast silne działanie pobudzające, co czyni je szczególnie przydatnymi w zwalczaniu zaników mięśniowych i porażeń wiotkich. Wibracje wydatnie przyspieszają przemianę materii w tkance podskórnej, co pomaga w spalaniu nadmiaru tkanki tłuszczowej oraz pozwala je wykorzystać do walki z tzw. cellulitis.

Może on być wykonywany suchymi rękami, co jest wskazane wówczas gdy stosuje się go jako wstęp do innych technik manualnych (np.: chiroterapia, masaż segmentarny); albo przy użyciu środków poślizgowych, które ułatwiają dotarcie do głębiej położonych tkanek i stosowane są przede wszystkim w masażu sportowym, relaksacyjnym oraz wyszczuplającym. Wymagania jakie stawia przed terapeutą masaż klasyczny dotyczą przede wszystkim sprawności manualnej i wyczulenia na dotyk. Ruchy powinny być wykonywane płynnie, miękko i pewnie, nie powinny pozostawiać przykrego wrażenia ścierania skóry, pieczenia, czy szczypania. Przygotowanie teoretyczne masażysty powinno obejmować gruntowną wiedzę z dziedziny anatomii i fizjologii człowieka, szczególnie uwzględniającą znajomość układów: kostnego, mięśniowego, nerwowego oraz krążenia

Podział

Masaże lecznicze są regularnymi zabiegami o charakterze leczniczym, rehabilitacyjnym, które można łączyć z rozmaitymi zabiegami fizjoterapeutycznymi lub gimnastyką leczniczą.

Masaż klasyczny leczniczy jest formą oddziaływania na organizm, która wykorzystuje bodźce mechaniczne głównie w postaci ucisku na tkanki w celu wywołania fizjologicznych odczynów. Stosowane chwyty, ruchy i techniki wywierają wpływ na tkanki i celem tego jest zadziałanie na układ ruchu (mięśnie, ścięgna, torebki stawowe, okostną, kości) oraz na skórę, tkankę łączną, tkankę tłuszczową, zakończenia nerwowe w skórze, a także na układ krwionośny i chłonny. Pośrednio działa on również na narządy wewnętrzne.

Masaż klasyczny jest stosowany w rehabilitacji leczniczej. Stanowi on jedną z metod fizjoterapeutycznych, której zadaniem jest przywrócenie sprawności uszkodzonych narządów. Stosuje się go również w celach profilaktycznych, zapobiega zaburzeniom ustroju. Jest jednym ze sposobów likwidowania stresu i jego skutków negatywnie wpływających na nasze samopoczucie i kondycję psychofizyczną. Usprawnia, wycisza, stabilizuje pracę organizmu, przyśpiesza rekonwalescencję, zapobiega zanikowi nieużywanych mięśni. Dzieli się na:- relaksacyjno-rozluźniający – pobudzający

Masaże specjalistyczne lecznicze:

– masaż segmentarny (łącznotkankowy, okostnowy): polega na działaniu bodźcem mechanicznym za pomocą odpowiednich technik na określone strefy unerwienia ciała. Dobierając odpowiednie techniki w zależności od rodzaju zmienionej chorobowo tkanki, a także i innych warunków, wpływamy za pośrednictwem układów: nerwowego i hormonalnego na chory narząd. Jest to masaż stosowany w celu świadomego oddziaływania na wszystkie tkanki i ich zmiany chorobowe. Oddziałuje on odruchowo na narządy wewnętrzne jamy brzusznej i klatki piersiowej po przez oddziaływanie na określone strefy ciała, które mają (w skórze, tkance podskórnej, łącznej, mięśniach) wspólne unerwienie z narządami wewnętrznymi. Jest skuteczny w zaburzeniach funkcjonalnych narządów wewnętrznych – usuwa zaburzenia funkcjonalne danego narządu.

– masaż limfatyczny: inaczej drenaż limfatyczny – zastosawanie odpowiednich rękoczynów pozwala na usprawnienie krążenia limfy przeciwdziałając powstawaniu chorób wywołanych jej zastojem, jak również likwidując obrzęki zastoinowe, zapalne, onkotyczne i chłonne. Pozwala także na usprawnienie przepływu limfy po przebytych chorobach zakaźnych i nowotworowych, przyspieszając powrót do zdrowia. Twórcą jest duński lekarz Emil Vodder. Opracowana przez Voddera metoda masażu była efektem 25 lat studiów i badań klinicznych. Vodder w swojej pracy stykał się z zaburzeniami gospodarki wodnej w mięśniach, ze zmianami skórnymi, z zaburzeniami w wydzielaniu błon śluzowych, zapaleniami zatok i innych. Zastosowanie drenażu  w tych schorzeniach bardzo szybko prowadziło do poprawy stanu zdrowia i w większości przypadków trwałego wyleczenia. Opublikowany w 1934 roku przez Voddera drenaż limfatyczny bardzo szybko zyskał uznanie i stosowany jest do dnia dzisiejszego zarówno jako masaż ogólny, jak i metoda pielęgnacji twarzy. W ostatnich latach drenaż limfatyczny przeżywa swój renesans. postępowania, jednak sam mechanizm oddziaływania

– masaż izometryczny: to masaż mięśni, napiętych w skurczu izometrycznym. Wskazania – obniżenie siły mięśni z różnych powodów np. opatrunku gipsowego, usuwanie zaników mięśniowych powstałych z nieczynności, unieruchomienia…

– masaż kontralateralny: przeprowadza się we wszystkich przypadkach, w których niemożliwe jest zastosowanie masażu na chorej kończynie, ze względu na przeciwwskazania, np. opatrunek gipsowy. Masaż wykonywany jest na kończynie zdrowej, co powoduje równoczesną aktywizację przepływu krwi w kończynie chorej. Oddziaływanie masażem na zdrową kończynę aktywizuje na stronie przeciwnej w ok. 30% przepływ krwi i bodźców nerwowych za pośrednictwem skrzyżowań naczynioruchowych odruchów fizjologicznych. Masaż łączy się z ćwiczeniami kontralateralnymi należącymi do ćwiczeń synergistycznych

– masaż centryfugalny dostawowy: jest to zabieg leczniczy stosowany po takich urazach i kontuzjach stawowych, jak stłuczenia, zwichnięcia, skręcenia, po urazach elementów okołostawowych – więzadła, ścięgna, torebki stawowe, mięśnie.

– masaż wibracyjny / pulsacyjny

– masaż punktowy / uciskowy

– masaż reflektoryczny

W tekście wykorzystano także fragmenty artykułu Piotra Szczotki 

www.imbw.pl