Terapia komunikacji

Terapia mowy dla dzieci z zespołem Aspergera. Barbara Fowler

Wielu rodziców niezwykle elokwentnych dzieci z zespołem Aspergera reaguje zdziwieniem na sugestię, że terapia mowy może pomóc ich dziecku w przezwyciężeniu trudności w porozumiewaniu się. Trudności te nie dotyczą sposobu mówienia lub wymowy, ale rozumienia znaczenia wypowiedzi innych ludzi i reagowania na nie. Posługujemy się wieloma wyrażeniami, które wywołują zakłopotanie dziecka lub nastolatka z ZA. Łatwo przeoczyć ten problem, jeśli nie przyjrzymy się bliżej temu, jakiego rodzaju pytania zadaje nasze dziecko odnośnie do wypowiedzi innych ludzi. Na przykład pewnego wieczoru mój mąż trzymał w ręku drewnianą kulę do gry w kręgle. Nasz młodszy syn powiedział: „Mogę ją zobaczyć?” i wyciągnął w jej kierunku ręce. Nasz starszy syn z ZA natychmiast spytał: „Dlaczego ludzie zawsze mówią coś innego, niż mają na myśli?”. Nie mogliśmy zrozumieć, o co chodzi, dopóki nie zastanowiliśmy się nad tym głębiej i nie znaleźliśmy powodów jego zakłopotania. Gdy mój syn spytał: „Dlaczego ludzie zawsze mówią coś innego, niż mają na myśli?”, chodziło mu o to, dlaczego ludzie mówią: „Mogę to zobaczyć?”, gdy naprawdę mają na myśli: „Mogę to potrzymać?”. Ani mój mąż, ani ja w żaden sposób nie mogliśmy zadowalająco wyjaśnić naszemu synowi, dlaczego ludzie mówią coś, czego nie mają na myśli. Podejrzewam, że problem ten pojawia się codziennie w życiu mojego syna, przyczyniając się do zwiększenia jego stresu i lęku w środowisku szkolnym. Terapia mowy może pomóc naszemu dziecku w rozumieniu tego, co inni ludzie mają na myśli, kiedy mówią i robią zupełnie różne rzeczy. Umiejętności społeczne także mogą być poddane terapii mowy. Gdy na ostatnim spotkaniu w szkole poruszyłam sprawę terapii mowy dla mojego syna, który ma 12 lat i jest niezwykle elokwentny, pozostali rodzice spojrzeli na mnie raczej sceptycznie, dopóki nie wyjaśniłam, że terapia mowy jest jedną z metod pomagania dzieciom z ZA w rozpoznawaniu znaczenia mowy innych ludzi. Na przykładzie powyższego wypadku nauczyciele zrozumieli trudności, z jakimi boryka się mój syn, i teraz uwzględniają je w indywidualnym programie nauczania mojego syna.

 

OASIS

Myśląc o terapii mowy lub logopedii zazwyczaj mamy na myśli specjalistów zajmujących się szeroką gamą problemów związanych z występowaniem wad wymowy, połykaniem, odzyskiwaniem funkcji mowy. U osób z zespołem Aspergera występuje wiele problemów logopedycznych i osoba pracująca z nimi może usprawniać różne sfery mowy w przeciwieństwie do koncentrowania się na określonym deficycie.

Jednakże najważniejszym celem terapeuty w pracy z dzieckiem z zespołem Aspergera jest

w tym przypadku nauczenie go funkcji komunikacyjnej języka, której to dzieci nie są w stanie samodzielnie nabyć w trakcie swojego rozwoju.

 

Ponieważ zespół objawów występujących w ZA w dużym stopniu obejmuje zaburzenia komunikacji tj. brak umiejętności dzielenia się wrażeniami i przeżyciami, zła interpretacja znaczeń dosłownych i ukrytych, perseweracje, echolalie odroczone, dziwna prozodia i ton głosu przy braku lub nieadekwatnej mimice i gestykulacji, nie patrzeniem na rozmówcę i brakiem zainteresowania jego wypowiedzią szanse na nawiązanie dialogu i kontynuowanie rozpoczętej rozmowy bliskie są zeru. Należy wziąć również pod uwagę pedantyczny sposób mówienia i skłonność do wygłaszania monologów na wybrane tematy, co w przypadku zwłaszcza młodszych dzieci odstraszy nawet bardzo chętnego słuchacza.

Terapia komunikacji zajmuje się problemami rozumienia (umiejętności receptywne) lub ekspresji (umiejętności ekspresyjne) mowy, zarówno na poziomie werbalnym, jak i niewerbalnym. Dzieci z ZA zazwyczaj mają trudności w zakresie semantyki (użycie słów do wyrażenia dosłownego znaczenia), pragmatyki (społeczne użycie mowy), presupozycji (zdolność dopasowania swojej komunikacji do poziomu rozumienia rozmówcy, jego przekonań i relacji łączących go z osobą mówiącą) i społecznego dyskursu (przede wszystkim zdolność inicjowania, podtrzymywania i zakończenia rozmowy w sposób społecznie akceptowany).

Twoje dziecko powinno być skonsultowane przez logopedę specjalizującego się w terapii komunikacji jeśli:

  • Źle interpretuje i źle rozumie wypowiedzi i czyny innych osób
  • Ma trudności ze zrozumieniem niewerbalnych aspektów komunikacji (mimika, gesty, język ciała, ton głosu)
  • Często dosłownie pojmuje słowa mówione i pisane
  • Ma trudności z użyciem i utrzymaniem odpowiedniej intonacji i tonu głosu np. ma tzw. „płaski” ton
  • Ma problemy z rozpoczęciem, utrzymaniem, wznowieniem i zakończeniem konwersacji w sposób społecznie uznany
  • Nie wykazuje odpowiedniego stopnia zainteresowania wypowiedzią rozmówcy lub zrozumieniem tematu
  • Ma trudności ze zrozumieniem lub mówieniem na tematy abstrakcyjne tj. czas (wczoraj, w przyszłym tygodniu), zrozumienia sposobu myślenia innych i ich poglądów
  • Wydaje się bardzo długo odpowiadać na pytania i wypowiedzi innych: wydaje się czasami nie słyszeć
  • Często wydaje się nie rozumieć głównego wątku rozmowy lub najważniejszego przesłania wypowiedzi medialnych typu książki, historyjki, filmy, programy TV i in.

Należy wziąć pod uwagę trudności ze skierowaniem dziecka do odpowiedniego logopedy z powodu, iż posiada ono duży zasób słów i jest elokwentne i rzadko jest podejrzewane o jakiekolwiek trudności logopedyczne.