Zmodyfikowana metoda dobrego startu

Metoda „Dobrego startu” autorstwa Marty Bogdanowicz jest modyfikacją metody „Bon départ”, która została opracowana we Francji w latach 40-tych w celu przygotowania dzieci do nauki czytania i pisania.

W  Polsce zaczęła być stosowana od połowy lat 70-tych w przedszkolach, szkołach specjalnych i ośrodkach rehabilitacji dla dzieci z różnorodnymi zaburzeniami rozwoju psychoruchowego. W porównaniu z oryginałem wprowadzono nowe formy i układy ćwiczeń, a także nowe zestawy wzorów z polskimi piosenkmi ludowymi i dziecięcymi. Obecnie używana jest również profilaktycznie w odniesieniu do dzieci o prawidłowym rozwoju psychomotorycznym w celu jego aktywizacji.

Metoda  ma wielostronne działanie i dlatego nosi nazwę psychomotorycznej. Jej twórcy przekonani o nierozerwalności psychiki i motoryki skupili się na usprawnianiu i harmonizowaniu działania motoryki i psychiki za pomocą korekcji i kompensacji zaburzonych funkcji. Usprawniane są więc funkcje słuchowe, wzrokowe, dotykowo-kinestetyczno-ruchowe, co w konsekwencji prowadzi do ich integracji. Rozwija ona percepcję i szybkość reakcji, wzmaga koncentrację i podzielność uwagi, rozwija wyobraźnię i pamięć, kształci  zdolność rozumienia i operowania symbolami, rozwija myślenie matematyczne, percepcję mięśniowo-stawowo-ścięgnową (kinestezję), czucie pozycji i ruchów ciała bez kontroli wzroku, kształtuje świadomość ciężaru ciała, położenia i wzajemnego ruchu części ciała względem siebie, rozwija sprawność manualną i  koordynację pracy obu rąk i nóg. Działa terapeutycznie na sferę emocjonalną i ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych dzieciom z różnymi dysfunkcjami.

Zajęcia w tej metodzie przebiegają zawsze według stałego schematu :

 

1. zajęcia wprowadzające

Celem ich jest  budowanie poczucia tożsamości dziecka poprzez poznawanie części ciała,  imienia, nawiązywanie kontaktu z innymi osobami. Stosowane są ćwiczenia korekcyjne postawy ciała, ćwiczenia w orientacji schematu ciała i przestrzeni, usprawniana jest motoryka rąk. Na koniec dzieci słuchają piosenki, przy której będą wykonywać dalszą część ćwiczeń. Nauczyciel omawia z dziećmi treść piosenki, co służy nauce poprawnego formułowania pytań i odpowiedzi, a także ćwiczy słuch fonetyczny. Dzieci otrzymują materiały, które są ilustracją piosenki.

 

2. zajęcia właściwe

Są zasadniczą częścią metody i zostały podzielone na :

Ćwiczenia ruchowe – mogą być prowadzone w formie zabawy ruchowej i nawiązywać do treści piosenki. Na początku wykonywane są ruchy całego ciała (motoryka duża), a następnie przechodzi się do ruchów bardziej precyzyjnych całej dłoni i palców (motoryka mała). Najpierw  ćwiczy się jedną rękę, potem obie, zaczyna się od ruchów jednoczesnych a potem naprzemiennych. Aby uniknąć znużenia, wprowadza się również ćwiczenia relaksacyjne.

Ćwiczenia ruchowo-słuchowe  –  do ćwiczeń ruchowych dołączony jest element muzyczny, tzn. piosenka. Ich celem jest rehabilitacja zaburzonych funkcji psychomotorycznych. Kształcą  one orientację czasowo-przestrzenną, precyzję i koordynację ruchów rąk, rozwijają percepcję słuchową , poczucie rytmu.

Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe   –   są zasadniczą częścią metody.  Podstawę stanowią wzory graficzne, do których dobierane są piosenki tak , aby ich rytm był zgodny z układem elementów wzoru. Dzieci odtwarzają ruchem wzór graficzny w rytmie śpiewanej piosenki. Wzory mogą być z różnych materiałów, nauczyciel omawia je i demonstruje ćwiczenia, dzieci utrwalają wzór i jego powiązanie z piosenką wodząc po nim palcem. Następnie odtwarzają wzór ręką w powietrzu, nogą na podłodze, palcem na tacce z piaskiem lub na powierzchni stołu, kredą na tabliczkach, pędzlem w bloku rysunkowym, ołówkiem lub mazakiem w liniaturze zeszytu.  Do wykonywania tych ćwiczeń wykorzystuje się także takie materiały jak woda, sól, mąka i masa solna.

 

3. zajęcia końcowe

Są to ćwiczenia wokalno-rytmiczne o charakterze relaksującym. Dzieci ilustrują ruchami treść śpiewanej piosenki.

W ostatnich latach Marta Bogdanowicz podjęła próby adaptacji Metody Dobrego Startu do pracy z dziećmi autystycznymi i upośledzonymi umysłowo.

W przypadku Zmodyfikowanej  Metody Dobrego Startu zajęcia dla dzieci autystycznych odbywają się raz w tygodniu i trwają około pół godziny. Dzieci nie są w stanie zrealizować wszystkich elementów metody w trakcie jednych zajęć, w związku z tym poszczególne etapy metody są uproszczone, rozbite i realizowane w czasie kilku zajęć.  Zajęcia powinny być prowadzone jeden na jeden, prace plastyczne wykonywane są przy wsparciu terapeuty, a piosenki i wzory powinny być proste i łatwe do zapamiętania.

Marta Bogdanowicz opracowała Skalę Obserwacji Zachowania, przy pomocy której przeprowadzono badania efektywności Metody Dobrego Startu w odniesieniu do dzieci autystycznych.  Po roku zajęć zaobserwowano :

  1.  wzrost sprawności motorycznej
  2.  polepszenie funkcji poznawczych
  3.  polepszenie orientacji w schemacie własnego ciała
  4.  polepszenie koncentracji uwagi i pamięci
  5.  wzrost poziomu odtwarzania wzorów graficznych i  rytmu
  6.  pozytywne zmiany w zakresie mowy i śpiewu
  7.  wzrost umiejętności społecznych

Zajęcia powinny przebiegać w atmosferze zabawy, humoru i akceptacji dziecka. Pracując w grupie dzieci uczą się współdziałania, wykonywania poleceń, właściwego stosunku do nauczyciela i kolegów, pokonywania trudności i nabierają wiary w swoje możliwości. O celowości prowadzenia tego typu terapii świadczy chęć dzieci autystycznych do uczestniczenia w ćwiczeniach i zadowolenie na widok terapeuty prowadzącego zajęcia.