Zmodyfikowana metoda dobrego startu
Metoda „Dobrego startu” autorstwa Marty Bogdanowicz jest modyfikacją metody „Bon départ”, która została opracowana we Francji w latach 40-tych w celu przygotowania dzieci do nauki czytania i pisania.
W Polsce zaczęła być stosowana od połowy lat 70-tych w przedszkolach, szkołach specjalnych i ośrodkach rehabilitacji dla dzieci z różnorodnymi zaburzeniami rozwoju psychoruchowego. W porównaniu z oryginałem wprowadzono nowe formy i układy ćwiczeń, a także nowe zestawy wzorów z polskimi piosenkmi ludowymi i dziecięcymi. Obecnie używana jest również profilaktycznie w odniesieniu do dzieci o prawidłowym rozwoju psychomotorycznym w celu jego aktywizacji.
Metoda ma wielostronne działanie i dlatego nosi nazwę psychomotorycznej. Jej twórcy przekonani o nierozerwalności psychiki i motoryki skupili się na usprawnianiu i harmonizowaniu działania motoryki i psychiki za pomocą korekcji i kompensacji zaburzonych funkcji. Usprawniane są więc funkcje słuchowe, wzrokowe, dotykowo-kinestetyczno-ruchowe, co w konsekwencji prowadzi do ich integracji. Rozwija ona percepcję i szybkość reakcji, wzmaga koncentrację i podzielność uwagi, rozwija wyobraźnię i pamięć, kształci zdolność rozumienia i operowania symbolami, rozwija myślenie matematyczne, percepcję mięśniowo-stawowo-ścięgnową (kinestezję), czucie pozycji i ruchów ciała bez kontroli wzroku, kształtuje świadomość ciężaru ciała, położenia i wzajemnego ruchu części ciała względem siebie, rozwija sprawność manualną i koordynację pracy obu rąk i nóg. Działa terapeutycznie na sferę emocjonalną i ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych dzieciom z różnymi dysfunkcjami.
Zajęcia w tej metodzie przebiegają zawsze według stałego schematu :
1. zajęcia wprowadzające
Celem ich jest budowanie poczucia tożsamości dziecka poprzez poznawanie części ciała, imienia, nawiązywanie kontaktu z innymi osobami. Stosowane są ćwiczenia korekcyjne postawy ciała, ćwiczenia w orientacji schematu ciała i przestrzeni, usprawniana jest motoryka rąk. Na koniec dzieci słuchają piosenki, przy której będą wykonywać dalszą część ćwiczeń. Nauczyciel omawia z dziećmi treść piosenki, co służy nauce poprawnego formułowania pytań i odpowiedzi, a także ćwiczy słuch fonetyczny. Dzieci otrzymują materiały, które są ilustracją piosenki.
2. zajęcia właściwe
Są zasadniczą częścią metody i zostały podzielone na :
Ćwiczenia ruchowe – mogą być prowadzone w formie zabawy ruchowej i nawiązywać do treści piosenki. Na początku wykonywane są ruchy całego ciała (motoryka duża), a następnie przechodzi się do ruchów bardziej precyzyjnych całej dłoni i palców (motoryka mała). Najpierw ćwiczy się jedną rękę, potem obie, zaczyna się od ruchów jednoczesnych a potem naprzemiennych. Aby uniknąć znużenia, wprowadza się również ćwiczenia relaksacyjne.
Ćwiczenia ruchowo-słuchowe – do ćwiczeń ruchowych dołączony jest element muzyczny, tzn. piosenka. Ich celem jest rehabilitacja zaburzonych funkcji psychomotorycznych. Kształcą one orientację czasowo-przestrzenną, precyzję i koordynację ruchów rąk, rozwijają percepcję słuchową , poczucie rytmu.
Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe – są zasadniczą częścią metody. Podstawę stanowią wzory graficzne, do których dobierane są piosenki tak , aby ich rytm był zgodny z układem elementów wzoru. Dzieci odtwarzają ruchem wzór graficzny w rytmie śpiewanej piosenki. Wzory mogą być z różnych materiałów, nauczyciel omawia je i demonstruje ćwiczenia, dzieci utrwalają wzór i jego powiązanie z piosenką wodząc po nim palcem. Następnie odtwarzają wzór ręką w powietrzu, nogą na podłodze, palcem na tacce z piaskiem lub na powierzchni stołu, kredą na tabliczkach, pędzlem w bloku rysunkowym, ołówkiem lub mazakiem w liniaturze zeszytu. Do wykonywania tych ćwiczeń wykorzystuje się także takie materiały jak woda, sól, mąka i masa solna.
3. zajęcia końcowe
Są to ćwiczenia wokalno-rytmiczne o charakterze relaksującym. Dzieci ilustrują ruchami treść śpiewanej piosenki.
W ostatnich latach Marta Bogdanowicz podjęła próby adaptacji Metody Dobrego Startu do pracy z dziećmi autystycznymi i upośledzonymi umysłowo.
W przypadku Zmodyfikowanej Metody Dobrego Startu zajęcia dla dzieci autystycznych odbywają się raz w tygodniu i trwają około pół godziny. Dzieci nie są w stanie zrealizować wszystkich elementów metody w trakcie jednych zajęć, w związku z tym poszczególne etapy metody są uproszczone, rozbite i realizowane w czasie kilku zajęć. Zajęcia powinny być prowadzone jeden na jeden, prace plastyczne wykonywane są przy wsparciu terapeuty, a piosenki i wzory powinny być proste i łatwe do zapamiętania.
Marta Bogdanowicz opracowała Skalę Obserwacji Zachowania, przy pomocy której przeprowadzono badania efektywności Metody Dobrego Startu w odniesieniu do dzieci autystycznych. Po roku zajęć zaobserwowano :
- wzrost sprawności motorycznej
- polepszenie funkcji poznawczych
- polepszenie orientacji w schemacie własnego ciała
- polepszenie koncentracji uwagi i pamięci
- wzrost poziomu odtwarzania wzorów graficznych i rytmu
- pozytywne zmiany w zakresie mowy i śpiewu
- wzrost umiejętności społecznych
Zajęcia powinny przebiegać w atmosferze zabawy, humoru i akceptacji dziecka. Pracując w grupie dzieci uczą się współdziałania, wykonywania poleceń, właściwego stosunku do nauczyciela i kolegów, pokonywania trudności i nabierają wiary w swoje możliwości. O celowości prowadzenia tego typu terapii świadczy chęć dzieci autystycznych do uczestniczenia w ćwiczeniach i zadowolenie na widok terapeuty prowadzącego zajęcia.