Nie-Grzeczne Dzieci

Dr. Tony Attwood

Zdecydowana większość zdiagnozowanych Syndromem Aspergera ma miejsce wśród chłopców. Stosunek kobiet do mężczyzn ma się jak 10:1, jakkolwiek Cenrtum Zaburzeń Autystycznych (Autistic Spectrum Disorders) sugeruję, że stosunek ten powinien się zmniejszyć do 4:1. Dlaczego u dziewcząt AS przejawia się rzadziej? Poniżej znajdują się wstępne sugestie, które nie zostały jeszcze zbadane oraz zatwierdzone naukowo, zapewniają jednak prawdopodobne wyjaśnienia oparte na wstępnych badaniach klinicznych.

Okazuję się, że dziewczęta z AS posiadają ten sam rodzaj zachowań co chłopcy, jednakże bardziej subtelny oraz niewyraźny w przebiegu. Rodzice mogą niechętnie przyjąć do wiadomości diagnozę, jeżeli dziecko wydaje się funkcjonować prawidłowo, a lekarze mogą, z pewną dozą wątpliwości, niejednoznacznie stwierdzić Syndrom Aspergera, kiedy objawy nie rzucają się w oczy oraz są nieco odmienne do ogólnie znanych.

Posiadamy pewnien stereotyp zachowań chłopców oraz dziewcząt. Dziewczęta są bardziej skłonne do werbalizowania swoich emocji, nie reagują agresywnie w odpowiedzi na negatywne zdarzenia, rzadko przejawia się w nich złość, frustracja czy zamęt. Nie wiemy do końca, czy jest to wpływ kultury czy też czynnik konstytucjonalny, lecz uważamy za pewnik, iż dzieci które wykazują agresję są łatwiejsze do zdiagnozowania czy też do ustalenia zaburzeń i w następstwie są kierowane do leczenia problemów behawioralnych. W związku z tym, chłopcy z AS są częściej wysyłani do psychologów bądź psychiatrów, ponieważ ich agresja staję się niepokojąca dla rodziców oraz nauczycieli. W konsekwencji tego uprzedzenia, więcej chłopców zostaje kierowanych na badania- lekarze oraz naukowcy mogą posiadać fałszywe mniemanie o zasięgu agresji w tej grupie (płci).

Należy zawsze rozważyć aspekt indywidualny osoby z AS oraz wziąć pod uwagę, w jaki sposób radzą sobie z empatią oraz akceptacja społeczną. W niektórych przypadkach obserwuje się otwartość oraz jawne uczestnictwo w sytuacjach społecznych. Profil tych zachowań bywa niezwykły. Niektórzy z syndromem AS bywają oporni, gdy przychodzi do nawiązywania kontaktu z innymi, a ich osobowość może być opisana, jako pasywna. Mogą oni w biegłym stopniu opanować ukrywanie swych trudności; eksperci kliniczni twierdzą, że osobowość pasywna jest częstsza u dziewcząt.

Każda osoba z zespołem Aspergera rozwija indywidualne techniki i strategie nuki, możliwości przyswajania poszczególnych umiejętności oraz inne mechanizmy. Jedną z możliwych technik jest posiadanie moralnego wsparcia oraz przewodnictwa jednego z rówieśników. Wiemy, że dzieci z AS czerpią z innych, zarówno silne, macierzyńskie czy też ‘drapieżne’ zachowanie. Jeżeli naturalnym otoczeniem jest grupa rówieśników żeńskich, bardziej prawdopodobne jest wsparcie zdecydowanej większości tejże grupy. A zatem dziewczęta z AS są często pod opieką innych dziewcząt, dziewczynki ‘matkuja’ im. Mogą podpowiedzieć dziecku, kiedy nie jest pewne, co zrobić, czy też pomóc w sytuacjch społecznych, pocieszyć. W przeciwieństwie do chłopców; oni cieszą się zła sławą jeżeli chodzi o nietolerancję w stosunku do innych dzieci; posiadają skłonność do ‘drapieżnego’ zachowywania się. Może to mieć negatywny wpływ na postawę chłopca z syndromem AS, który w towarzystwie rówieśników (płci męskiej) czuje się prześladowany, ignorowany, wyśmiewany. Interesującym jest fakt, iż wielu chłopców z AS preferuje zabawy z dziewczętami, które częsciej są milsze oraz bardziej tolerancyjne niż ich męscy rówieśnicy.

Autor przeprowadził obserwacje adaptacji społecznej zarówno posród grup, jak i indywidualnych jednostek. Doświadczenie to pokazało, że w większości dziewczęta są bardziej chętne do nauki oraz szybciej rozumieją kluczowe koncepcje w porównaniu do chłopców z AS, z równoznacznymi zdolnościami intelektualnymi. A zatem dziewczynki mogą rokować lepsze nadzieje w przypadku osiągnięcia biegłości w zachowaniach i kontaktach społecznych. Może to wyjaśniać fakt, dlaczego kobiety z syndromem AS są częściej mniej rzucające się w oczy niż mężczyźni z AS; kobiety są również mniej prawdopodobne do oceny diagnostycznej. Autor zuważył również, iż matki z syndromem AS wydają się posiadać bardziej macierzynskie podejście do swoich dzieci niż mężczyźni z AS, którzy mogą wykazywać wielkie trudności ze zrozumieniem oraz nawiązywaniem kontaktów ze swymi dziećmi.

Poszczególne jednostki z syndromem AS mogą być bardzo pomysłowe w stosowaniu imitacji oraz w ukrywaniu swych trudności z adaptacją społeczną. Jedną ze strategii, używaną przez wiele dziewcząt i niektórych chłopców jest obserwacja ludzi, którzy są powszechnie akceptowani oraz kopiowanie ich zachowań – maniery, głosu, etc. Jest to efekt odbicia lustrzanego, gdzie osoba nabywa powierzchowne kompetencje zachowań społecznych przez granie roli innej osoby. Zjawisko to doskonale zilustrowała Liane Holliday – Willeys w intrygującej autobiografii zatytuowanej „Pretending to be Normal”.

Cytat: ‘Mogłabym całe życie być obserwatorem. Byłam gorliwym obserwatorem, zafascynowana niuansami ludzkich zachowań. Prawdę mówiąc, często pragnęłam stać się inną osobą. Nie, żebym świadomie starała się tego dokonać, raczej przychodziło to samoistnie. Jakbym nie posiadała żadnego wyboru w tej kwestii. Moja matka mówił mi, że naprawdę dobrze potrafię uchwycić esencję czyjejś osobowości. Czasami dosłownie kopiowałam czyjś wygląd i sposób zachowania. Byłam niesamowita w naśladowaniu akcentu, zróżnicowanego głosu, mimiki, ruchu ciała, sposobu chodzenia, czy nawet minimalnych gestów. Było tak, jakbym to ja stawała się tą osobą . Tak dobrze potrafiłam naśladować.’

Dziewczęta częściej zapisują się na kursy (np. kurs dramatu, deklamacji), co zapewnia idealną, popartą społecznie szansę na ćwiczenie mowy ciała (body language). Wiele osób z syndromem AS posiada kolosalną pamięć, co niewątpliwie pomaga w procesie zapamiętywnia dialogów wszystkich postaci przedstwaienia, oraz zapamiętywania scenariusza, co oznacza, że dziecko nie będzie się martwić o zapomnienie swojej kwestii. Gra aktorska może w konsekwencji stać się droga do kariery, jakkolwiek może też prowadzić do nieporozumienia, kiedy dorosła osoba z syndromem AS gra inną osobę w prawdziwym życiu, co może być błędnie ocenione jako zaburzenia jaźni a nie zespół  Aspergera.

Kiedy dziecko pragnie mieć więcej przyjaciół a odnosi nikłe sukcesy na tym polu, jedną z opcji jest stworzenie wyimaginowanego przyjaciela. Często zdarza się to dziewczynkom, które wizualizują przyjaciół podczas samotnych zabaw lub używają lalek, jako substytut prawdziwych ludzi. Dziewczęta z zespołem Aspergera mogą stworzyć wyimaginowanego przyjaciela oraz uważać zabawę lalkami za odwzorowanie ich kontaktów z koleżankami (innymi dziewczynkami). Dzieci z AS często podczas zabaw z rówieśnikami bywają mało wyrozumiałe oraz zbyt dominujące. Jest to również przedstawione w ksiązce Liane Holliday-Willey.

Cytat: ‘Prawdziwa radość brała się z ustawiania i aranżowania rzeczy. Może potrzeba organizowania przedmiotów bardziej niż chęć bawienia się spowodowała, że nie inetersowałam się tak bardzo grupą moich rówieśników. Oni zawsze chcieli używać rzeczy, które tak starannie poustawiałam. Chcieli też jej przestawiać, czy przerabiać. Nie pozwalali mi w pełni kontrolować otoczenia.’

Podczas samotnej zabawy z lalkami dziewczęta z  AS posiadają pełną kontrolę – mogą tworzyć scenariusz, reżyserować bez najmniejszej ingerencji intruzów. Scenariusze takie mogą być identycznym powieleniem prawdziwego zdarzenia bądź też sceny z filmu, czy fragmentu książki. Jakkolwiek w odpowiednim wieku, kolekcjonowanie oraz zabawa lalkami uchodzi za normalne zachowanie i nie jest identyfikowana z psychopatologią, dominujące natężenie tego zainteresowania jest niecodzienne. Zabawa i rozmowy z wyimaginowanym przyjacielem czy z lalkami może mieć swoją kontynuację w wieku dorastania, kiedy od dziecka oczekuje się dojrzałości. Zjawisko to może zostać błędnie zinterpretowane, jako halucynacje, czy złudzenia, które łączy się ze schizofrenią bardziej niż zespołem Aspergera.

Najbardziej popularnymi zainteresowaniami wśród chłopców z AS są rodzaje transportu, specjalistyczne obszary nauk ścisłych i elektroniki, głównie komputery. W ostatnim czasie lekarze dłużej zastanawiają się, czy chłopiec z encyklopedyczną wiedzą posiada zespół Aspergera. Dziewczynki z AS mogą interesować się podobną tematyką, jednak doświadczenia kliniczne sugeruje, iż zainteresowania te skupiają się w większym stopniu na zwierzętach oraz literaturze klasycznej. Zainteresowania te nie są typowe i nie kojarzą się z chłopcami z syndromem AS. Zwierzęta te, to głównie konie bądź lokalne gatunki. Jednakże jakościowy aspekt tych zainteresowań jest niespotykany. Nastolatki z  AS mogą również rozwinąć w sobie fascynację literaturą klasyczną (np. sztukami Shakespeara, poezją). Oba rodzaje pasji posiadają podobny rytm, który dziewczynki uznają za czarujący, a niektóre z nich rozwiną swoją zdolność, aby w przyszłości stać się pisarką, poetką, czy wykładowcą. Niektórzy dorośli z  AS zajmują się badaniem pracy sławnych pisarzy, próbując dociec, czy niesamowita wnikliwość oraz sposób rozumowania nie łączą się z przypadłościami zespołu Aspergera. Jednym z przykładów jest krótkie opowiadanie, znajdujące się w podręcznikach (nauczanie początkowe) pt. ‘Cold’ (‘Zimno’) – ‘Stories of Fire and Ice’ (Historia ognia i lodu), napisanych przez A.S. Byatt’a.

Na koniec autor stwierdził, iż kobiety z syndromem AS posiadają niezwykły ton głosu. Przypomina on znacznie młodszą osobę, jest to niemalże głos dziecinny. Wiele kobiet martwi się psychologicznymi zmianami podczas pokwitania, dltego też preferuje zachować coś z cech dzieciństwa. Podobnie chłopcy z  AS nie wykazują zainteresowania modą, preferując wygodniejsze i praktyczne ubrania, nie używają kosmetyków (np.dezodorantów). Ta ostatnia cecha może rzucać się w oczy.

Zamieszczone w tym artykule wstępne wyjaśnienia na temat zachowania się dziewcząt z syndromem AS muszą zostać poddane głębszej analizie, jak również obiektywnym badaniom. Oczywistym jest fakt, iż potrzebujemy więcej obserwacji, aby udowodnić prawdziwy zasięg sydromu AS u dziewcząt, wiele badań klinicznych w celu dowiedzenia ilościowych oraz jakościowych różnic między kobietami a mężczyznami. Tymczasem dziewczęta z syndromem AS mogą być nadal nie dostrzegane, a co za tym idzie, nie uzyskać potrzebnego im stopnia zrozumienia.

Dziękujemy panu T.Attwoodowi za udostępnienie materiałów na potrzeby Stowarzyszenia.