Zespół Aspergera vs. NLD

Porównanie zespołu Aspergera (AS) i zaburzenia w pozawerbalnym uczeniu się (NLD)

Zespół Aspergera (Asperger’s Syndrome – AS) i zaburzenia w uczeniu się niewerbalnym (Nonverbal Learning Disorders – NLD) to wady rozwojowe o podłożu neurologicznym, wpływające na sposób w jaki mózg przetwarza informacje. Problemy neurologiczne są ze sobą powiązane w zawiły sposób, który przekracza nasze zrozumienie. Objawy zespołu Aspergera i zaburzeń w uczeniu się niewerbalnym wynikają z wad mózgu, a nie urazów emocjonalnych. Dotknięci NDL czy AS to na ogół osoby o przeciętnej lub nadzwyczajnej inteligencji oraz ponadprzeciętnych umiejętnościach werbalnych. Mają jednak trudności z wykonywaniem swojej pracy i z przystosowaniem do życia w społeczeństwie. W dzisiejszych czasach umiejętność asymilacji w społeczeństwie ceni się ponad wiedzę czy inteligencję, zatem braki w tej sferze wyróżniają ludzi z NDL lub AS, a kontakty z innymi, praca, czy zabawa stanowią dla nich życiowe wyzwanie. Choć podejście do tej kwestii może się w przyszłości zmienić, problem nie zniknie całkowicie. W 1994 roku Hans Asperger napisał:

“W miarę rozwoju człowieka pewne cechy stają się dominujące lub cofają się, więc problem znacznie zmienia swoją postać. Niemniej jednak, główne aspekty tego problemu pozostają niezmienione na zawsze. We wczesnym dzieciństwie pojawiają się trudności z opanowaniem podstawowych umiejętności i z przystosowaniem do życia w społeczeństwie. Te kłopoty wynikają z tych samych komplikacji, które w wieku szkolnym powodują trudności w nauce i problemy wychowawcze, w młodości kłopoty z pracą i wykonywaniem zadań, a w życiu dorosłym – wywołują problemy w relacjach z ludźmi i konflikty małżeńskie”

Podobieństwa i Różnice

Profil neuropsychologicznych zaburzeń i ponadprzeciętnych umiejętności osób mających zespół Aspergera (wg Forrest) jest bardzo podobny do symptomów zaburzeń w uczeniu się niewerbalnym opisanych przez Rourke’a (1995). Obydwa zespoły związane są z niedorozwojem prawej półkuli mózgowej. W obydwu niesprawnościach nie zaobserwowano opóźnienia w rozwoju poznawczym i w mowie. Tak naprawdę osoby z zaburzeniami w uczeniu się niewerbalnym w wielu wypadkach są niezwykle komunikatywne werbalnie i wcześnie uczą się czytać. Zespół Aspergera jest nazywany ekstremalną odmianą NLD.

Zarówno osoby z AS jak i z NLD bardzo starają się o akceptację w społeczeństwie, której jednak nie otrzymują. Związany z tym problem, wspólny dla obu przypadłości, polega na nieumiejętności dostrzegania i rozumienia wskazówek niewerbalnych – wyrazów twarzy i mowy ciała w ogóle. Przykładowo, tzw. przeciętny człowiek wykorzystuje kontakt wzrokowy w odpowiedni sposób i wie, że czyjeś samopoczucie może być “wypisane na jego twarzy”. Tego rodzaju komunikaty są niewidzialne dla dotkniętych zespołem Aspergera czy zaburzeniami w uczeniu się niewerbalnym. Nie dostrzegają oni subtelnych różnic w minach, tonie głosu i gestach, które składają się na komunikację niewerbalną.

Największy problem dla osób z AS i NLD stanowią relacje z innymi ludźmi – w pracy i w domu. Często nie znajdują oni zrozumienia u innych. Zarzuca im się brak uprzejmości, lenistwo, niedbalstwo lub nieodpowiednią postawę. Odrzucenie staje się stałym elementem ich życia. Są niezdolni do tworzenia więzi ze społeczeństwem. Chcą mieć przyjaciół i dopasować się, ale gdy to nie wychodzi, wycofują się, reagują wybuchami emocji lub odmową współpracy. Życie ze “społeczną niepełnosprawnością” i nieustannym odrzuceniem często prowadzi do spadku poczucia własnej wartości i zaburzeń psychologicznych, takich jak uczucie niepokoju i depresja.

Różnice między NLD i AS zachodzą na poziomie emocjonalnym. Osoby z zaburzeniami w uczeniu się niewerbalnym odczuwają tak jak inni, ale nie potrafią tego wyrazić ani odczytać czyichś emocji z mowy ciała. Natomiast dotknięci zespołem Aspergera dysponują zubożonym wachlarzem uczuć. Mają kłopoty z nawiązywaniem i doświadczaniem kontaktów społecznych.

Osoby z zespołem Aspergera mają generalnie większe problemy z asymilacją w społeczeństwie. Ich ograniczony zakres zainteresowań stanowi dodatkową przeszkodę w funkcjonowaniu społecznym. Ta cecha jest najwyraźniej charakterystyczna dla osób z AS – nie wspomina się o tej kwestii w literaturze o NLD. Jest to główna różnica między dwoma opisywanymi zaburzeniami, obserwowana przy próbie zdiagnozowania. Dziwne zachowania osób z zespołem Aspergera, jak kołysanie się czy machanie rękoma, również przyczyniają się do ich problemów z asymilacją. To zjawisko również jest charakterystyczne dla zespołu Aspergera, nie zaobserwowane przy zaburzeniach w uczeniu się niewerbalnym. Nieudolność społeczna u ludzi z NLD wynika natomiast głównie z braku umiejętności odczytywania komunikatów niewerbalnych – min czy gestów.

W materiałach na temat Zespołu Aspergera nie ma wzmianek o kłopotach z odbieraniem komunikatów wizualnych, które stanowią główny problem dla dotkniętych NLD. Tak naprawdę wiele osób z AS dobrze rozumie obrazy i wykresy oraz ma pamięć fotograficzną. W przeciwieństwie do nich, osoby z zaburzeniami w uczeniu się niewerbalnym nie reagują na bodźce wzrokowe i na ogół nie potrafią odczytać wykresów. Nie mają pamięci fotograficznej, a wszystko należy im tłumaczyć słowami.

Istnieją pewne podobieństwa, ale są to dwa odrębne zaburzenia. Zarówno zespół Aspergera jak i zaburzenia w uczeniu się niewerbalnym mają swoje własne cechy charakterystyczne. Każdy z syndromów ma zalety, ale także stanowi wielkie wyzwanie.

Dla Stowarzyszenia im. Hansa Aspergera tłumaczyła Anna Grabowska