Nie-Grzeczne Dzieci

Zmiany wprowadzone w 2017 roku

Dostępność do edukacji ucznia niepełnosprawnego:

Prawo oświatowe gwarantuje uczniowi niepełnosprawnemu odpowiednie wsparcie w placówce oświatowej. Uczeń taki, aby był postrzegany przez system oświaty jako niepełnosprawny musi posiadać orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane prze właściwą poradnię psychologiczno-pedagogiczną.

Uwaga (!) rodzicom, którzy dopiero co otrzymali diagnozę medyczną swojego dziecka wyjaśniamy:

– sama diagnoza nozologiczna (zaświadczenie lekarskie) nie wystarczy do otrzymania odpowiedniego wsparcia w placówce oświatowej, natomiast na jej podstawie dziecko może otrzymać:

• orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez właściwą poradnię psychologiczno-pedagogiczną i/lub
• orzeczenie o niepełnosprawności dzieci i młodzieży do lat 16, wydawane do celów rehabilitacji społecznej i zawodowej w powiatowym lub miejskim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności zgodnie miejscem zameldowania na pobyt stały wnioskodawcy,

Należy pamiętać, iż katalog niepełnosprawności w przypadku tych dwóch rodzajów orzeczeń jest różny i może się zdarzyć, że dziecko otrzyma tylko jedno z orzeczeń w przypadku wnioskowania o obydwa. Lista niepełnosprawności wymienionych w rozp. MEN poniżej, lista niepełnosprawności/chorób w systemie orzekania o niepełnosprawności pod linkiem: https://obywatel.gov.pl/ochrona-zdrowia-i-ubezpieczenia-spoleczne/orzeczenie-o-niepelnosprawnosci-dziecka-ktore-ma-mniej-niz-16

Przypominamy, że definicja „kształcenie specjalne” nie odnosi się do nauczania w szkołach specjalnych czy wyłącznie do uczniów z upośledzeniem umysłowym, tylko do specjalnych form i metod pracy z uczniem o określonych problemach zdrowotnych i poznawczych i może być realizowane m.in. w szkołach ogólnodostępnych czy z oddziałami integracyjnymi.

Kto otrzymuje orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego?

Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież posiadające orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na:

• niepełnosprawność dzieci i młodzieży: niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, i z niepełnosprawnościami sprzężonymi;
• niedostosowanie społecznie;
• zagrożenie niedostosowaniem społecznym;

Jakie są formy nauczania specjalnego?

Kształcenie specjalne może być prowadzone w formie nauczania w:

• przedszkolach i szkołach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych ogólnodostępnych,
• przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych, szkołach lub oddziałach integracyjnych,
• przedszkolach i szkołach lub oddziałach specjalnych,
• innych formach wychowania przedszkolnego,
• ośrodkach: MOW, MOS, SOSW, SOW, a także ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych

Co to jest nauczanie specjalne?

Organizacja nauczania specjalnego to – oprócz odpowiednich metod i form wsparcia opisanych w zaleceniach z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, dobranych zgodnie z możliwościami psychofizycznymi ucznia –  również pomoc i opieka nauczyciela wspierającego, wykorzystanie sprzętu specjalistycznego, wykorzystanie dostosowanych podręczników i materiałów edukacyjnych oraz dodatkowe specjalistyczne zajęcia a czasami wsparcie przez osoby z personelu pomocniczego.

Kto odpowiada za realizację zaleceń z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego?

Za realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia odpowiada dyrektor przedszkola, szkoły lub ośrodka.

Gdzie uczy się uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego?

Uczeń niepełnosprawny (którego reprezentują w kontaktach z placówką oświatową rodzice lub opiekun prawny) ma prawo do edukacji – oznacza to, że właściwa placówka oświatowa nie może mu odmówić edukacji i opieki na czas pobierania nauki. Naukę uczeń pobiera na terenie placówki oświatowej czyli we wszystkich rodzajach przedszkoli oraz typach i rodzajach szkół publicznych i niepublicznych, w tym:

• przedszkolach i szkołach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych ogólnodostępnych,
• przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych, szkołach lub oddziałach integracyjnych,
• przedszkolach i szkołach lub oddziałach specjalnych,
• ośrodkach: MOW, MOS, SOSW, SOW, a także ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych umożliwiających dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi
• innych formach wychowania przedszkolnego

Jakie są wskazania do otrzymania opinii o indywidualnym nauczaniu?

Sytuacją wyjątkową jest zły stan zdrowia dziecka, który nie pozwala mu na udział w lekcjach na terenie placówki oświatowej – np. choroba przewlekła, stany powypadkowe, urazy powodujące unieruchomienie –  a nie fakt posiadania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. W takim przypadku dziecko otrzymuje opinię o indywidualnym nauczaniu lub rocznym przygotowaniu przedszkolnym na czas określony. W takim przypadku naukę pobiera w domu lub:

• u rodziny zastępczej;
• w rodzinnym domu dziecka;
• w placówce (SOSW, SOW, MOW, MOS);
• w placówce opiekuńczo-wychowawczej;
• w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej

Jakie są nowe formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej?

1. zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się to zdobywanie kompetencji i umiejętności uczenia się, przygotowania do dalszej edukacji, nauki nie tylko w szkole, ale również po jej zakończeniu i/lub w różnych środowiskach, odkrywanie i wykorzystanie swoich mocnych stron/predyspozycji/zainteresowań, zwrócenie uwagi na sposób i styl zdobywania i przetwarzania informacji, możliwości psychofizyczne, profil inteligencji ucznia. Zajęcia mają na celu aktywizacje ucznia. Prawo oświatowe nie definiuje ilu uczniów może uczestniczyć w takich zajęciach, czas trwania to 45 minut lub łączny czas tych zajęć w okresie tygodniowym dedykowany uczniowi, realizowanych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
2. zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne powstały w miejsce zajęć socjoterapeutycznych. Skierowane są głównie do uczniów z trudnościami w zachowaniu (zachowania ryzykowne, destrukcyjne, agresywne), problemami emocjonalnymi (depresja młodzieńcza, niska samoocena, doświadczenia traumy) problemami z nawiązywaniem poprawnych relacji z rówieśnikami (wycofanie z relacji, obojętność lub izolacja rówieśnicza, brak przestrzegania obowiązujących norm), funkcjonowaniu w różnych środowiskach i rolach społecznych (uczeń, reprezentant, kolega, zawodnik, dziecko, rodzeństwo). Zajęcia te należą do grupy zajęć specjalistycznych, liczba uczestników to 10 uczniów (w szczególnych przypadkach można zwiększyć liczebność grupy), czas trwania to 45 minut lub łączny czas tych zajęć w okresie tygodniowym dedykowany uczniowi.
3. zindywidualizowane ścieżki realizacji obowiązkowego przygotowania przedszkolnego oraz kształcenia przeznaczone są dla dzieci i uczniów z trudnościami w funkcjonowaniu w przedszkolu i w szkole, skutkują opracowaniem modelu organizacji i nauczania odpowiadających na specjalne potrzeby edukacyjne i stworzenie takich warunków edukacji, aby uczeń niezależnie od swoich problemów rozwijał swój potencjał i miał możliwość osiągać sukcesy. Zajęcia odbywają się w dwóch formach – grupowej z klasą i indywidualnej ze specjalistą, a realizowane są w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Wymiar tygodniowy zajęć indywidualnych określa się w oparciu o zalecenia zawarte w opinii z publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Forma ta nie dotyczy dziecka/ucznia z: orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, ponieważ uczniowi z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego zapewniona jest możliwość realizacji wybranych zajęć indywidualnie lub w grupie liczącej do 5 uczniów oraz z opinią o indywidualnym nauczaniu lub rocznym przygotowaniu przedszkolnym, gdyż w tym przypadku edukację organizuje się w miejscu pobytu dziecka. Indywidualne nauczanie organizuje się tylko wtedy, gdy stan zdrowia uniemożliwia objęcie ucznia zindywidualizowaną ścieżką kształcenia. Jeśli stan zdrowia na to pozwala, uczeń z opinią o indywidualnym nauczaniu, ma prawo na realizację wybranych działań w środowisku rówieśniczym i może uczestniczyć: w zajęciach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w tym w szczególności rozwijających zainteresowania i uzdolnienia, w zajęciach rewalidacyjnych, uroczystościach i imprezach szkolnych oraz wybranych zajęciach edukacyjnych (poza tygodniowym wymiarem godzin zajęć obowiązkowych. W przypadku poprawy stanu zdrowia ucznia dyrektor ma prawo i możliwość zawiesić/zaprzestać nauczania indywidualnego i przywrócić ucznia do nauczania w klasie.
4. zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu – mają na celu zorganizowanie pomocy uczniowi w taki sposób, aby świadomie obrał ścieżkę dalszej edukacji i rozwoju a w efekcie przygotował się do wykonywania wybranego zawodu. Na zajęciach uczeń pozna specyfikę zawodów, zdobędzie wiadomości o możliwościach kształcenia, nauczy się metod aktywnego poszukiwania pracy. Specyficzna sytuacja ucznia z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wymaga nie tylko współpracy z doradcą zawodowym, ale również z lekarzem medycyny pracy, który może ocenić stan zdrowia przyszłego pracownika oraz wskaże ewentualne przeciwwskazania do wykonywania zawodu. Ważna w tym przypadku jest ścisła współpraca z rodzicami/opiekunami ucznia, którzy powinni zapewnić dziecku wykonanie stosownych badan lekarskich i zgromadzenie opinii profesjonalistów specjalizujących się w danej niepełnosprawności.

Zajęcia są formą pomocy psychologiczno-pedagogicznej, liczba uczestników nie została określona przez prawo oświatowe. Minimalny wymiar godzin zajęć z zakresu doradztwa zawodowego dla poszczególnych typów szkół to:

– 10 godzin w klasie VII i VIII (łącznie 20 godzin w dwuletnim okresie nauczania,

– 10 godzin w całym okresie nauczania – czteroletnim lub trzyletnim, w zależności od typu szkoły (dotyczy liceum, technikum, branżowej szkoły I stopnia);

Nowością w pracy nauczycieli i specjalistów pracujących w placówkach oświatowych jest obszar i zakres obserwacji prowadzonych przez nich i rozszerzony o rozpoznanie czynników środowiskowych, które wpływają na funkcjonowanie dziecka.

Nauczyciele i specjaliści pracujący z dzieckiem czy to w przedszkolu, szkole lub odpowiednim ośrodku mają najbardziej dogodne warunki do zaobserwowania pierwszych niepokojących sygnałów w funkcjonowaniu i zachowaniu dziecka i powinni o tym poinformować rodziców.

Należy pamiętać, iż to samo zachowanie to nie musi być manifestowane we wszystkich środowiskach, w których przebywa, uczy i bawi się dziecko.  I tak dla przykładu dziecko z zespołem Aspergera może prezentować nadpobudliwość psychoruchową w klasie, wydawać się zupełnie spokojnym w domu oraz brylować wiedzą i zachowaniem na zajęciach pozalekcyjnych w klubie, zwłaszcza jeśli zajęcia te dotyczą jego/jej ulubionego tematu.

Ważne (!) o ile zajęcia rewalidacyjne organizowane są ze względu na niepełnosprawność ucznia (orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego) o tyle pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana jest z innych powodów i w szerszym zakresie.

Komu udzielana jest pomoc psychologiczno-pedagogiczna?

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana jest:

1. uczniom posiadającym orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego

• niepełnosprawnym
• niedostosowanym społecznie
• zagrożonym niedostosowaniem społecznym

2. uczniom posiadającym orzeczenie o potrzebie indywidualnego rocznego obowiązkowego

przygotowania przedszkolnego / nauczania, którym stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie

utrudnia uczęszczanie do przedszkola lub szkoły,

3. dzieciom i młodzieży posiadającym orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych,
4. uczniom posiadającym opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym:

• opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka
• opinię o potrzebie odroczenia od realizacji obowiązku szkolnego
• opinię o potrzebie objęcia dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną
• opinię o specyficznych trudnościach w uczeniu się
• opinię o potrzebie dostosowania wymagań edukacyjnych
• opinię o potrzebie objęcia ucznia pomocą w formie klasy terapeutycznej
• opinię o potrzebie objęcia ucznia pomocą w formie zindywidualizowanej ścieżki realizacji
• obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, zindywidualizowanej ścieżki kształcenia

Należy pamiętać, że nie jest to zamknięty katalog grup uprawnionych do otrzymania pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Pomocą taką obejmuje się nie tylko tych, którzy posiadają orzeczenie lub opinię poradni psychologiczno- pedagogicznych, ale wszystkich uczniów (wychowanków), którzy tej pomocy potrzebują. Powodów do objęcia ich pomocą psychologiczno-pedagogiczną może być wiele a wśród nich mogą być zaburzenia emocjonalne, zaburzenia sprawności językowych, trudności w zdobyciu kompetencji szkolnych i codziennym funkcjonowaniu.

Jaki jest czas trwania poszczególnych zajęć?

Zajęcia rewalidacyjne ucznia trwają 60 minut. Minimalny tygodniowy wymiar godzin zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych w oddziale ogólnodostępnym i integracyjnym wynosi po 2 godziny na ucznia, a w oddziale specjalnym – po 8, 10 lub 12 godzin na oddział, w zależności od typu szkoły. Dopuszcza się w szczególnych przypadkach możliwość prowadzenia zajęć rewalidacyjnych, w czasie krótszym niż 60 minut, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć w okresie tygodniowym.

Czas zajęć pomocy psychologiczno-pedagogicznej trwa 45 minut – jest to czas zajęć dla ucznia (przy czym czas trwania godziny pracy specjalisty wynosi 60 minut). W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie wyżej wskazanych zajęć w czasie dłuższym lub krótszym niż 45 minut, zachowując ustalony dla ucznia łączny tygodniowego czas tego typu zajęć

Kto za co odpowiada?

Dyrektor odpowiada za realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia,  planuje czas zajęć rewalidacyjnych, zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz innych zajęć wspomagających proces kształcenia ucznia w arkuszu organizacji pracy oraz wyznacza nauczyciela lub specjalistę prowadzącego zajęcia z uczniem na koordynatora zespołu odpowiedzialnego za opracowanie IPET.

Zadania zespołu związane z planowaniem pracy dla ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego:

• dokonuje okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia (minimum dwa razy w roku);
• opracowuje IPET, w terminie do dnia 30 września lub do 30 dni od dnia otrzymania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego;
• ustala zakres, formę i czas trwania poszczególnych zajęć realizowanych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej;
• może dokonywać modyfikacji IPET;
• wydaje opinię, o potrzebie przedłużenia uczniowi okresu nauki;
• wydaje opinię o potrzebie skrócenia okresu nauki, gdy poziom osiągnięć ucznia rokuje opanowanie przez niego wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia i efektów kształcenia w zawodach w ciągu dwóch lat;
• ocenia zasadność dalszego pobytu wychowanka w MOW, MOS, SOSW, SOW lub w ORW
• ustala zakres współpracy MOW, MOS, SOSW lub SOW albo ORW z wychowankiem i jego rodziną po opuszczeniu przez wychowanka ośrodka

Spotkania zespołu odbywają minimum 2 razy w roku szkolnym lub częściej, gdy zachodzi taka potrzeba w odniesieniu do ucznia/wychowanka.

Co to jest Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny czyli IPET?

Ogólnie mówiąc IPET  jest dokumentem, zawierającym planowane działania wobec ucznia z niepełnosprawnością, posiadającego orzeczenie o kształceniu specjalnym.  O IPET pisaliśmy tutaj: http://www.wszystkojasne.waw.pl/indywidualny-program-edukacyjno-terapeutyczny/

Zmiany w organizacji kształcenia mające wpływ na opracowanie IPETu:

• Zmiana wieku ucznia– uczeń w szkole podstawowej będzie mógł się obecnie uczyć do 20. roku życia, a nie jak poprzednio do 18 lat, natomiast w szkole ponadpodstawowej – do 24. roku życia,
• Pisemne zawiadomienie rodziców ucznia (lub pełnoletniego ucznia) przez dyrektora placówki o terminie każdego spotkania zespołu oraz możliwości uczestniczenia w tym spotkaniu. Na spotkaniu rodzice mogą zgłaszać swoje postulaty i posiłkować się opiniami specjalistów spoza szkoły, przedszkola czy ośrodka,
• Obligują zespół opracowujący IPET do spotkań minimum raz w każdym semestrze
• Wymagają opisu zakresu zadań nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej,
• Wymagają opisu wykorzystywanych, nowych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej w tym, wybrane zajęcia, które są realizowane indywidualnie z uczniem lub w grupie liczącej do 5 uczniów,
• Zwracają uwagę na uszczegółowienia w dokumencie np. obszar współpracy nauczycieli i specjalistów z rodzicami ucznia, wykorzystywania technologii wspomagających to kształcenie,
• Wymagają opisu wspomagających i alternatywnych metod komunikacji, jako zajęć rewalidacyjnych realizowanych z uczniami niesłyszącymi, z afazją lub autyzmem,
• Wskazują skład zespołu opracowującego IPET w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii, specjalnym ośrodku wychowawczym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym i ośrodku rewalidacyjno-wychowawczym
• Odnoszą się do zatrudnianie pomocy nauczyciela – w przedszkolach specjalnych, przedszkolach ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi oraz w klasach I–IV szkół podstawowych specjalnych i szkół podstawowych ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi, dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi.

Co to jest wielospecjalistyczna oceny poziomu funkcjonowania ucznia czyli (WOPFU)?

Wielospecjalistyczna oceny poziomu funkcjonowania ucznia czyli (WOPFU) jest to arkusz opisujący:

• indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne, mocne strony, predyspozycje, zainteresowania i uzdolnienia ucznia;
• zakres, formy i metody wsparcia ze strony nauczycieli, specjalistów i/lub pomocy nauczyciela,
• trudności w funkcjonowaniu ucznia i przyczyny niepowodzeń edukacyjnych czy wychowawczych, ograniczenia utrudniające funkcjonowanie i uczestnictwo ucznia w codziennym życiu placówki
• efekty działań podejmowanych w celu poprawy sytuacji

Ważne (!) rodzic może uczestniczyć w spotkaniach zespołu, zgłaszać swoje uwagi, wysłuchiwać opinii nauczycieli i specjalistów oraz dostarczać zewnętrznych opinii specjalistów dotyczących funkcjonowania dziecka i zaleceń do pracy z nim. Rodzice otrzymują kopię dokumentu i nie muszą o niego wnioskować jak poprzednio.

Jeśli masz wątpliwości, szczegółowe pytania lub chciałabyś/łbyś wyjaśnić kwestie dotyczące swojego dziecka skontaktuj się z MEN pod adresem edukacjawlaczajaca@men.gov.pl lub właściwym ze względu zamieszkania kuratorium oświaty. Lista kuratoriów: https://men.gov.pl/ministerstwo/dla-mediow/kuratoria-oswiaty.html